Μετά από χρόνια έντονων αντιπαραθέσεων, το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το λεγόμενο “Chat Control” πλησιάζει στην πιο κρίσιμη φάση του: τις τριμερείς διαπραγματεύσεις (trilogue) μεταξύ Επιτροπής, Κοινοβουλίου και Συμβουλίου. Παρά τις ουσιαστικές βελτιώσεις που επιτεύχθηκαν χάρη στην πίεση οργανώσεων ψηφιακών δικαιωμάτων, το τελικό αποτέλεσμα παραμένει αβέβαιο — και οι κίνδυνοι για την ιδιωτικότητα των χρηστών εξακολουθούν να είναι σημαντικοί.
Τι έχει αλλάξει – και τι παραμένει ανησυχητικό
Η αρχική πρόταση της Επιτροπής προέβλεπε υποχρεωτικό σκανάρισμα όλων των διαδικτυακών επικοινωνιών, ακόμη και των κρυπτογραφημένων, με στόχο την ανίχνευση υλικού σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων. Μια τέτοια απαίτηση θα ισοδυναμούσε με κατάργηση της άκρη-προς-άκρη κρυπτογράφησης, υπονομεύοντας ένα θεμελιώδες εργαλείο ασφάλειας για δημοσιογράφους, ενεργούς πολίτες, επιχειρήσεις αλλά και απλούς χρήστες.
Στις διαπραγματεύσεις όμως επήλθε μια σημαντική αλλαγή:
το Συμβούλιο της ΕΕ απέσυρε τη ρήτρα που θα ανάγκαζε παρόχους όπως το WhatsApp ή το Signal να “σπάνε” την κρυπτογράφηση. Αυτή είναι μια μεγάλη νίκη για τα ψηφιακά δικαιώματα και την προστασία της ιδιωτικότητας.
Ωστόσο, η εικόνα δεν είναι τόσο απλή.
Το “εθελοντικό” σκανάρισμα: Μια επικίνδυνη κερκόπορτα
Το Συμβούλιο εισάγει τη δυνατότητα “εθελοντικής ανίχνευσης” περιεχομένου από τις πλατφόρμες σε υπηρεσίες που δεν χρησιμοποιούν κρυπτογράφηση. Αυτό το πλαίσιο είναι προβληματικό για δύο λόγους:
- Η “εθελοντικότητα” είναι σχετική. Αν η ρύθμιση δημιουργεί ισχυρά κίνητρα ή προσδοκίες για σκανάρισμα, πρακτικά μετατρέπεται σε πίεση προς τις εταιρείες.
- Δεν υπάρχει σαφής εποπτεία και διαφάνεια. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα καθεστώς μαζικής ιδιωτικής επιτήρησης στις μη κρυπτογραφημένες υπηρεσίες.
Με άλλα λόγια, ακόμη και χωρίς υποχρεωτικό σκανάρισμα στις κρυπτογραφημένες πλατφόρμες, ο κίνδυνος δημιουργίας ενός παράλληλου συστήματος παρακολούθησης παραμένει.
Η υποχρέωση “μείωσης κινδύνου” και ο κίνδυνος υποχρεωτικής ταυτοποίησης
Η νέα προσέγγιση του Συμβουλίου βασίζεται σε εκτεταμένα συστήματα εκτίμησης κινδύνου. Οι πάροχοι θα πρέπει να λαμβάνουν “όλα τα αναγκαία μέτρα” για να μειώσουν τους κινδύνους κακής χρήσης των υπηρεσιών τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει:
- συστήματα επαλήθευσης ή εκτίμησης ηλικίας,
- τεχνικές παρεμβάσεις στην πρόσβαση των χρηστών,
- και —πιθανόν— σκανάρισμα περιεχομένου ως μέρος των μέτρων “μείωσης κινδύνου”.
Οι οργανώσεις ψηφιακών δικαιωμάτων προειδοποιούν ότι, αν πλατφόρμες όπως το Signal ή το WhatsApp αν υποχρεωθούν να εφαρμόσουν έλεγχο ηλικίας, αυτό θα αναιρούσε την ουσία της ιδιωτικής, ανώνυμης επικοινωνίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η λογική έχει ήδη αρχίσει να εμφανίζεται μέσα από τον Digital Services Act (DSA), που θεωρεί την επαλήθευση ηλικίας ως μέτρο μείωσης κινδύνου σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Η ανάγκη για σαφή απαγόρευση της “σάρωσης από την πλευρά του πελάτη”
Παρότι το κείμενο του Συμβουλίου δηλώνει ρητά ότι η κρυπτογράφηση δεν μπορεί να αποδυναμωθεί, δεν υπάρχει εξίσου ρητή απαγόρευση για την εφαρμογή client-side scanning — μιας τεχνικής που θα μετέτρεπε κάθε κινητό σε εργαλείο παρακολούθησης πριν ακόμη η επικοινωνία κρυπτογραφηθεί.
Χωρίς σαφή διατύπωση, υπάρχει ο κίνδυνος μελλοντικές ρυθμιστικές ή δικαστικές ερμηνείες να ανοίξουν ξανά το ίδιο παράθυρο που η κοινωνία των πολιτών προσπαθεί να κλείσει επί χρόνια.
Τι διακυβεύεται στις επόμενες διαπραγματεύσεις
Οι επικείμενες διαπραγματεύσεις θα καθορίσουν εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση:
- θα προστατεύσει πραγματικά την ιδιωτικότητα και την κρυπτογράφηση,
- ή αν, μέσω ασαφών υποχρεώσεων “μείωσης κινδύνου”, θα δημιουργήσει μια νέα γενιά μηχανισμών επιτήρησης.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη υιοθετήσει μια σαφώς πιο φιλική προς τα ανθρώπινα δικαιώματα θέση. Το Συμβούλιο, παρότι έκανε σημαντικές υποχωρήσεις, κρατά ακόμη στο τραπέζι επιλογές με πολύ σοβαρές συνέπειες για την ιδιωτικότητα όλων.
Το “Chat Control” είναι μια από τις πιο κρίσιμες μάχες για το μέλλον της ιδιωτικής επικοινωνίας στην Ευρώπη. Το γεγονός ότι η μαζική σάρωση κρυπτογραφημένων μηνυμάτων αποσύρθηκε αποτελεί μια σημαντική νίκη. Όμως οι ασάφειες γύρω από την “εθελοντική” ανίχνευση, την επαλήθευση ηλικίας και τις υποχρεώσεις “μείωσης κινδύνου” δείχνουν ότι η μάχη μόνο στα λόγια έχει κριθεί.
Οι επόμενοι μήνες θα καθορίσουν αν η Ευρώπη θα διατηρήσει την ηγετική της στάση στην προστασία των ψηφιακών δικαιωμάτων — ή αν θα ανοίξει τον δρόμο για προηγμένα συστήματα επιτήρησης με το πρόσχημα της ασφάλειας των παιδιών.
Πηγή άρθρου: https://www.eff.org/