Μέχρι πρόσφατα, η κατάσταση περιγράφονταν από το κλισέ “Αν δεν πληρώνεις για το προϊόν, είσαι το προϊόν”. Σήμερα, έχουμε περάσει σε μία νέα κατάσταση. Τεχνικά δεν είμαστε το προϊόν, διότι έχουμε υποβιβαστεί σε συνεισφορά πληροφορίας για το πραγματικό προϊόν, τις προβλέψεις της μελλοντικής συμπεριφοράς μας που πωλούνται στον ισχυρότερο πλειοδότη. Υπάρχουν πολλές εταιρείες που αγοράζουν προβλέψεις σχετικά με το τι πρόκειται να κάνουμε, με το ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις μας. Όλοι οι τομείς της ζωής μας έχουν εμπορικό ενδιαφέρον
Η επεξεργασία των δεδομένων και η μετατροπή τους σε προϊόντα πρόβλεψης είναι ο λόγος που οι τεχνολογικοί κολοσσοί μπορούν να ισχυρίζονται δημόσια ότι “Δεν πουλάμε τα προσωπικά σας δεδομένα” και να μην υπόκεινται σε μηνύσεις. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση της πρόσφατης ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ιδιωτικότητα GDPR (General Data Protection Regulation), στα πλαίσια της οποίας οι τεχνολογικοί κολοσσοί υποστήριξαν ότι μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στα δεδομένα που συλλέγουν. Πρόκειται για τα δεδομένα που τους έχουμε ήδη δώσει. Πρόσβαση στη διαδικασία επεξεργασίας και στα προϊόντα πρόβλεψης που προκύπτουν δεν προβλέπεται.
Καθώς ο ανταγωνισμός γύρω από τα προϊόντα πρόβλεψης αυξάνει, γίνεται σαφές ότι ο καπιταλισμός της επιτήρησης εντοπίζει τις πηγές με τα πλέον χρήσιμα δεδομένα εντός της καθημερινής ζωής, τις πραγματικές μας αντιδράσεις. Εκεί υπάρχουν οι δυνατότητες να οδηγηθούν οι ενέργειές μας σε μία συγκεκριμένη κατεύθυνση που συνάδει με το είδος των αποτελεσμάτων που υπόσχονται στους πελάτες τους. Σε αυτό το σημείο σημειώνεται η κερδοφορία. Στην τροποποίηση της συμπεριφορά μας προς τους δικούς τους στόχους, είτε πρόκειται για αγορά προϊόντος είτε για τη διάθεση της ψήφου μας ή τη συμμετοχή μας σε μία πολιτική διαμαρτυρία ή πολιτιστικό δρώμενο.
Την ίδια στιγμή, σκάνδαλα που συνδέονται με την παραβίαση της ιδιωτικότητας των χρηστών βλέπουν το φως της δημοσιότητας με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα και αφορούν είτε ιδιωτικές εταιρείες είτε κυβερνήσεις. Δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, αλλά περισσότερο για σύντομα αλλά αποκαλυπτικά ίχνη μίας νέας οικονομικής λογικής που κατίσχυσε στον πλανήτη, όταν η ανθρωπότητα ήταν απασχολημένη με το να απολαμβάνει τις χαρές του facebook και του instagram, μεταξύ πολλών άλλων.
Μέσα από το συνδυασμό συστημάτων συλλογής, αποθήκευσης και ανάλυσης δεδομένων με τη βοήθεια ειδικά σχεδιασμένων και μυστικών εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, οι μεγάλες εταιρίες γνωρίζουν τα ψυχολογικά «κουμπιά» κοινωνιών, ομάδων, αλλά και του κάθε χρήστη προσωπικά, και τα πατούν καταλλήλως. Ένα εργοστάσιο αυτοκινήτων ή ένα πολιτικό κόμμα μπορεί να απευθυνθεί στη Google ή στη Facebook, για να αγοράσει συμβουλευτικά προγράμματα πρόβλεψης πολιτικών ή καταναλωτικών συμπεριφορών, τα οποία θα επιτρέψουν τη σχεδίαση πολιτικών μηνυμάτων ή αυτοκινήτων με τη μέγιστη απήχηση σε μια συγκεκριμένη κοινωνία.
Ο κόσμος ολόκληρος ξαναχτίζεται από εταιρίες και κυβερνήσεις με σκοπό την εκμετάλλευση των δεδομένων. Χωρίς επείγουσα και συνεχή δράση, τα δεδομένα θα χρησιμοποιούνται με τρόπους που τώρα δεν μπορούμε καν να φανταστούμε, καθορίζοντας και χειραγωγώντας τις ζωές μας χωρίς εμείς να καταλαβαίνουμε το γιατί και χωρίς να μπορούμε να αντιδράσουμε αποτελεσματικά.
Πηγές άρθρου:
https://www.avgi.gr/entheta/enthemata/359293_modus-operandi
Shoshana Zuboff, 2019, The age of Surveillance Capitalism: The fight for a human future at the new frontier of power, Profile Books UK,