Στις 1 Απριλίου 2025 – και όχι, δεν ήταν πρωταπριλιάτικο αστείο – η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη νέα πενταετή στρατηγική της για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ, υπό τον τίτλο «ProtectEU». Αν και η ανάγκη για ενίσχυση της ασφάλειας είναι πραγματική, οι επιλογές που παρουσιάζονται μέσω αυτής της στρατηγικής προκαλούν σοβαρές ανησυχίες σε σχέση με τα ψηφιακά δικαιώματα, την προστασία της ιδιωτικότητας και την υπερβολική εξάρτηση από τεχνολογικά μέσα επιτήρησης.
Η Επανάληψη της Ιστορίας με Άλλο Όνομα
Η ProtectEU αποτελεί τη συνέχεια της προηγούμενης στρατηγικής «Security Union Strategy», η οποία είχε ήδη δεχθεί δριμεία κριτική για παραβιάσεις των θεμελιωδών ψηφιακών δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο εκείνης της στρατηγικής προτάθηκε μεταξύ άλλων και η αμφιλεγόμενη νομοθεσία «chat control», που αποσκοπεί στον έλεγχο των ιδιωτικών επικοινωνιών, παραβιάζοντας το απόρρητο και την ασφάλεια των πολιτών.
Η νέα στρατηγική φαίνεται να ενισχύει ακόμη περισσότερο αυτό το μοντέλο ψηφιακής επιτήρησης, δίνοντας έμφαση σε τεχνολογικά μέσα αντιμετώπισης της εγκληματικότητας. Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε επανειλημμένα, τέτοιες λύσεις όχι μόνο αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν τις βαθύτερες κοινωνικές αιτίες των προβλημάτων, αλλά και δημιουργούν νέους κινδύνους για τα άτομα που υποτίθεται πως προστατεύουν.
Επικίνδυνα Ανοίγματα στην Κρυπτογράφηση
Ένα από τα πιο ανησυχητικά σημεία της ProtectEU είναι η πρόβλεψη για δημιουργία «Οδικού Χάρτη Τεχνολογίας για την Κρυπτογράφηση». Σύμφωνα με αυτόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξετάσει «τεχνολογικές λύσεις» που θα επιτρέπουν στις αρχές επιβολής του νόμου να έχουν πρόσβαση σε κρυπτογραφημένα δεδομένα.
Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στις εισηγήσεις της λεγόμενης «Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για την Πρόσβαση στα Δεδομένα», η οποία προτείνει τον σχεδιασμό υποδομών με «ενσωματωμένη δυνατότητα νόμιμης πρόσβασης». Με άλλα λόγια, απαιτεί από τις ψηφιακές υπηρεσίες – από παρόχους τηλεπικοινωνιών μέχρι εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων – να ενσωματώσουν τεχνητές «κερκόπορτες» για την πρόσβαση των αρχών.
Αυτή η προσέγγιση είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Κάθε τεχνητή ευπάθεια σε ένα σύστημα ασφάλειας καθιστά ολόκληρη την υποδομή εκτεθειμένη σε κακόβουλες επιθέσεις. Εν τέλει, η αποδυνάμωση της κρυπτογράφησης βλάπτει περισσότερο τους απλούς χρήστες, ενώ οι οργανωμένοι εγκληματίες μπορούν εύκολα να μεταβούν σε μη ευρωπαϊκές ή ανεξέλεγκτες υπηρεσίες.
Επιστροφή στην Μαζική Διατήρηση Δεδομένων
Η Επιτροπή έχει θέσει στόχο την επαναξιολόγηση των κανόνων για τη διατήρηση δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με προηγούμενες αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο έχει ήδη ακυρώσει τη σχετική νομοθεσία ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αντί να επιβάλλει το δίκαιο και να προστατεύσει το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, η Επιτροπή φαίνεται να προσανατολίζεται σε μία εναρμονισμένη προσέγγιση που θα υποχρεώνει τις εταιρείες να διατηρούν μαζικά δεδομένα των χρηστών. Αυτό όχι μόνο συνιστά απειλή για την ανωνυμία στο διαδίκτυο, αλλά και υπονομεύει τις ελευθερίες του Τύπου, την ελευθερία έκφρασης και τη συμμετοχή στην πολιτική διαδικτυακή δράση.
Ενίσχυση των Ευρωπαϊκών Οργανισμών Επιτήρησης
Η στρατηγική προβλέπει σημαντική ενίσχυση των ευρωπαϊκών οργανισμών ασφάλειας, όπως η Europol, η Frontex και η Eurojust. Η Europol αναμένεται να αποκτήσει αναβαθμισμένες επιχειρησιακές αρμοδιότητες, παρότι οι προηγούμενες επεκτάσεις της εξουσίας της έχουν επικριθεί από αρχές προστασίας δεδομένων και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Η Europol έχει κατηγορηθεί για αδιαφανή διαχείριση τεράστιων ποσοτήτων προσωπικών δεδομένων, χρήση προβληματικών αλγορίθμων και ανεπαρκώς δοκιμασμένες τεχνικές εξόρυξης δεδομένων. Παρά τα σκάνδαλα, η Επιτροπή επιμένει να ενισχύει την εξουσία της χωρίς αξιολόγηση των επιπτώσεων των προηγούμενων μεταρρυθμίσεων.
Η Frontex, επίσης, θα ενισχυθεί, με πρόβλεψη τριπλασιασμού του αριθμού των συνοριοφυλάκων και χρήση «προηγμένης τεχνολογίας» για επιτήρηση και «αντίληψη κατάστασης». Αυτό συμβαίνει παρά τις καταγγελίες για συστηματικές επαναπροωθήσεις και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ψευδαίσθηση της Ασφάλειας
Η στρατηγική ProtectEU δεν στοχεύει στην ουσιαστική ενίσχυση της ασφάλειας των πολιτών. Αντιθέτως, θεμελιώνει μία λογική συνεχούς επιτήρησης, συλλογής και διαμοιρασμού δεδομένων σε επίπεδο κρατών-μελών, θεσμών της ΕΕ και ιδιωτικών εταιρειών. Το αποτέλεσμα είναι η κανονικοποίηση της κατάργησης της ανωνυμίας, της διαφάνειας και της υπευθυνότητας, ενώ οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (μετανάστες, φυλετικές μειονότητες) είναι αυτές που υφίστανται το μεγαλύτερο βάρος της καταστολής.
Επόμενα Βήματα
Η κοινωνία των πολιτών και οι υπερασπιστές των ψηφιακών δικαιωμάτων θα πρέπει να βρίσκονται σε επαγρύπνηση. Οι οργανώσεις ψηφιακών δικαιωμάτων στην Ευρώπη έχουν ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή τους να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και να παρεμβαίνουν στις πολιτικές διαδικασίες, προκειμένου να αποτραπεί η εγκαθίδρυση μιας ψηφιακής δυστοπίας στην Ευρώπη.
Ο αγώνας δεν αφορά μόνο την τεχνολογία, αλλά τις αξίες της δημοκρατίας, της διαφάνειας, της λογοδοσίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτο, το ProtectEU θα εδραιώσει ένα μοντέλο Ευρώπης όπου η ασφάλεια θα χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για τον διαρκή περιορισμό των ελευθεριών.
Πηγή άρθρου: https://edri.org/