Η επαλήθευση ηλικίας κερδίζει έδαφος: Η ΕΕ κινδυνεύει να αποτύχει στην αντιμετώπιση των πραγματικών αιτιών

Το αφήγημα γύρω από την επαλήθευση ηλικίας και τον περιορισμό πρόσβασης των ανηλίκων κερδίζει έδαφος στην ΕΕ, παράλληλα με αντίστοιχες προσπάθειες στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Αυτό το άρθρο αναλύει διάφορους φακέλους πολιτικής της ΕΕ και προειδοποιεί ότι η εξάρτηση από τους ηλικιακούς περιορισμούς κινδυνεύει να υπονομεύσει πιο ολοκληρωμένες, δίκαιες και αποτελεσματικές λύσεις για την αντιμετώπιση της διαδικτυακής βλάβης.

Η επαλήθευση ηλικίας: ένα πρόχειρο εργαλείο για τη διαδικτυακή ασφάλεια

Οι νομοθέτες και οι διαδικτυακές πλατφόρμες στρέφονται ολοένα περισσότερο στα εργαλεία επαλήθευσης ηλικίας προκειμένου να καταστήσουν το ψηφιακό περιβάλλον ασφαλέστερο για τους νέους. Όμως αυτές οι πρόχειρες “λύσεις” επισκιάζουν άλλα εργαλεία που θα ήταν πιο ουσιαστικά και αποτελεσματικά. Η υπερβολική εστίαση στους περιορισμούς ηλικίας αποκρύπτει το γεγονός ότι οι συστημικές επιλογές σχεδιασμού των πλατφορμών αποτελούν τη ρίζα του προβλήματος, επηρεάζοντας εξίσου παιδιά και ενήλικες.

Με καθημερινά δημοσιεύματα για περιεχόμενο που προωθεί διατροφικές διαταραχές, διαδικτυακό εκφοβισμό και εθισμό στις οθόνες, οι νομοθέτες και οι γονείς δικαιολογημένα ανησυχούν για την αντιμετώπιση αυτών των σοβαρών προβλημάτων. Η επαλήθευση ηλικίας έχει μετατραπεί σε ένα φαινομενικά εύκολο μέτρο που απολαμβάνει μεγάλη πολιτική υποστήριξη. Πρόκειται για χαρακτηριστικό παράδειγμα τεχνοκρατικής λογικής: την πεποίθηση ότι τα σύνθετα κοινωνικά προβλήματα μπορούν να λυθούν γρήγορα με την τεχνολογία.

Ωστόσο, οι μαζικοί περιορισμοί ηλικίας δεν αντιμετωπίζουν τα βαθύτερα ζητήματα σχεδιασμού των πλατφορμών: τοξικές διεπαφές, εθιστικά σχέδια λειτουργίας και περιβάλλοντα που ενθαρρύνουν την παρενόχληση παραμένουν ανέγγιχτα. Ο πραγματικός κίνδυνος είναι ότι όταν οι νέοι ξεπεράσουν το όριο ηλικίας, απλώς θα βρεθούν σε εξίσου τοξικούς και εθιστικούς χώρους, όπου θα συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται για το κέρδος των πλατφορμών. Έτσι, τα βλαβερά συστήματα διατηρούνται.

Η επαλήθευση ηλικίας συνιστά αποκλεισμό, όχι ενίσχυση των δυνατοτήτων. Αγνοεί τις αναπτυσσόμενες ικανότητες, την αυτενέργεια και την αυτονομία των νέων. Αυτή η τυποποιημένη προσέγγιση κινδυνεύει να παρεμποδίσει την ανάπτυξη των παιδιών, τα οποία θα δουν να περιορίζονται ή να τους απαγορεύονται εντελώς οι δυνατότητες άσκησης των δικαιωμάτων τους στην ελεύθερη έκφραση και την πρόσβαση στην πληροφόρηση – μια προσέγγιση για την οποία πολλές οργανώσεις προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού έχουν προειδοποιήσει εδώ και χρόνια.

Επιπρόσθετα, η υποχρεωτική επαλήθευση θα ενισχύσει τις υπάρχουσες ανισότητες. Αποκλείει και δημιουργεί διακρίσεις εις βάρος όσων – νέων και μεγαλύτερων – δεν διαθέτουν έγγραφα, πρόσβαση στην τεχνολογία ή τον απαραίτητο ψηφιακό γραμματισμό για να ολοκληρώσουν τη διαδικασία επαλήθευσης ηλικίας.

Η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο

Η πίεση για επαλήθευση ηλικίας βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την έκθεση Schaldemose για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο. Η έκθεση, που στοχεύει να επηρεάσει την επερχόμενη Πράξη Ψηφιακής Δικαιοσύνης (DFA), ζητά μια ενιαία πανευρωπαϊκή λύση για την επαλήθευση ηλικίας που να μην μπορεί να παρακαμφθεί εύκολα. Προκάλεσε έντονη συζήτηση, με εκατοντάδες τροπολογίες να κατατίθενται από άλλους ευρωβουλευτές.

Ακολουθούν οι θέσεις κάθε πολιτικής ομάδας σχετικά με την επαλήθευση ηλικίας:

Ανησυχητικά, η συντηρητική ομάδα EPP ζητά όχι μόνο υποχρεωτική διασφάλιση ηλικίας σε συσκευές, καταστήματα εφαρμογών, κοινωνικά δίκτυα και διαδικτυακές υπηρεσίες, αλλά και υποχρεωτική ταυτοποίηση των χρηστών, κάτι που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη διαδικτυακή ανωνυμία που είναι απαραίτητη για δημοσιογράφους, ακτιβιστές και άλλους.
Η ομάδα των σοσιαλδημοκρατών S&D είναι διχασμένη. Ορισμένοι ευρωβουλευτές ζητούν υποχρεωτικά όρια ηλικίας μέσω υποχρεωτικής επαλήθευσης, ενώ άλλοι επισημαίνουν ότι τέτοια μέτρα δεν είναι πάντα αναλογικά.
Η ακροδεξιά ομάδα Patriots for Europe αναζητά μια «μαγική λύση», θεωρώντας την επαλήθευση ηλικίας αποδεκτή μόνο εφόσον δεν περιορίζει την ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, δεν οδηγεί σε παρακολούθηση, και εφαρμόζεται με απόφαση των εθνικών κυβερνήσεων και όχι σε επίπεδο ΕΕ.
Παρομοίως, η ομάδα ECR υποστηρίζει την επαλήθευση ηλικίας μόνο όπου είναι αναλογική, τονίζοντας την ανάγκη διατήρησης της ιδιωτικότητας και της ανωνυμίας, και υποστηρίζοντας ότι οι γονείς θα πρέπει να μπορούν να παρακάμπτουν τους περιορισμούς.
Η ομάδα των κεντροδεξιών φιλελεύθερων Renew ζητά κατηγορηματικά υποχρεωτικά όρια ηλικίας μέσω επαλήθευσης ηλικίας, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τους κινδύνους που ενέχουν τέτοια εργαλεία.
Τόσο οι Πράσινοι/EFA όσο και η Αριστερά απορρίπτουν την υποχρεωτική επαλήθευση ηλικίας.

Οι κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το DSA

Στις 14 Ιουλίου 2025, η Επιτροπή δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές για την ερμηνεία του Άρθρου 28 της Πράξης Ψηφιακών Υπηρεσιών (DSA), το οποίο ορίζει ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες πρέπει να εφαρμόσουν «μέτρα για τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου ιδιωτικότητας, ασφάλειας και προστασίας των ανηλίκων».

Ενώ χαιρετίζουμε τις συστάσεις των κατευθυντήριων γραμμών για τον σχεδιασμό των πλατφορμών, τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις και τις λειτουργικότητες, αξίζει να σημειωθεί ότι οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είχαν δεσμευτεί για παρόμοια μέτρα ήδη από το 2009 υπό την εποπτεία της Επιτροπής. Παρόλα αυτά, με τα χρόνια, οι πλατφόρμες έκαναν ελάχιστα για να αντιμετωπίσουν τη βλάβη που συνεχίζουν να προκαλούν, για την οποία παραμένουν διαβόητες.

Η Επιτροπή οριστικοποίησε τις κατευθυντήριες γραμμές μετά από δύο δημόσιες διαβουλεύσεις, στις οποίες συμμετείχαμε (οι απόψεις μας βρίσκονται εδώ και εδώ). Στο αρχικό σχέδιο, η Επιτροπή ήταν επιφυλακτικά θετική για τη χρήση της διασφάλισης ηλικίας, προειδοποιώντας παράλληλα για τον κίνδυνο υπερβολικής εξάρτησης από αυτή. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η συνοπτική έκθεση της Επιτροπής αναφέρει πως «η γενική τάση των σχολίων που ελήφθησαν ήταν αρνητική ως προς την καταλληλότητα των μέτρων διασφάλισης ηλικίας», η τελική έκδοση των κατευθυντήριων γραμμών ενίσχυσε την εξάρτηση από τέτοια εργαλεία – μια ανατροπή 180 μοιρών που μας εξέπληξε δυσάρεστα.

Τι σημαίνουν όλα αυτά;

Οι δύο ανησυχητικές εξελίξεις που περιγράψαμε δείχνουν ότι η επαλήθευση ηλικίας θεωρείται ολοένα περισσότερο ως νόμιμο και αναλογικό μέσο προστασίας των παιδιών. Θα συνεχίσουμε να τονίζουμε ότι η επαλήθευση ηλικίας είναι ένα κοντόφθαλμο μέτρο: δεν βοηθά τους νέους να κινηθούν με ασφάλεια στους διαδικτυακούς χώρους, μπορεί να περιορίσει υπερβολικά τα δικαιώματα των παιδιών, είναι παρεμβατική, αποκλείει μεγάλο μέρος του πληθυσμού πέρα από τα παιδιά, και τελικά είναι αναποτελεσματική λόγω της εύκολης παράκαμψής της.

Ο οργανισμός προστασίας παιδιών ECPAT έχει εκφράσει ανησυχίες για την υπερβολική εξάρτηση από την επαλήθευση ηλικίας, εξηγώντας: «Το δικαίωμα ενός παιδιού για ασφάλεια στο διαδίκτυο δεν μπορεί ποτέ να διασφαλιστεί με την εφαρμογή τεχνολογίας επαλήθευσης ηλικίας σε επιλεγμένους ιστότοπους ή πλατφόρμες. […] Σε πολλές περιπτώσεις, η καλύτερη λύση θα ήταν να προσαρμοστεί ο ιστότοπος ή η πλατφόρμα για όλους τους χρήστες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών». Αυτή την άποψη συμμερίζονται ρητά και άλλοι οργανισμοί, όπως η 5Rights και η Διεθνής Αμνηστία, και υποστηρίζεται έμμεσα από ομάδες όπως η COFACE Families Europe και το Child Rights International Network.

Θα συνεχίσουμε να προωθούμε μια έννοια ασφάλειας που ενδυναμώνει, φροντίζει και σέβεται τα δικαιώματα, σε αντίθεση με μια προσέγγιση που βασίζεται στην επιτήρηση και τους περιορισμούς. Η μελλοντική Πράξη Ψηφιακής Δικαιοσύνης πρέπει να δώσει προτεραιότητα στον ανασχεδιασμό των διαδικτυακών χώρων ώστε να γίνουν ασφαλέστεροι για όλους, αντί να περιορίζει απλώς την πρόσβαση των ανηλίκων. Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε πραγματικά ένα πρόβλημα, πρέπει να στοχεύσουμε στις αιτίες του, όχι στα συμπτώματα.