Πολλοί γονείς σήμερα απολαμβάνουν την ανάρτηση των οικογενειακών τους στιγμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά μαζί με αυτές τις αξιολάτρευτες φωτογραφίες, μοιράζονται κρίσιμα στοιχεία για τα παιδιά τους που οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες συλλέγουν και αποθηκεύουν.
Μια πρόσφατη μελέτη που επικεντρώνεται στο “datafication” των παιδιών και τις πιθανές συνέπειές του, υποδηλώνει ότι αυτές οι δημοσιεύσεις μπορεί να είναι πιο προβληματικές από ό, τι νομίζουμε.
Στα τέλη Νοεμβρίου του 2018, η κ. Anne Longfield, επίτροπος για θέματα παιδιού στην Αγγλία, δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο “Who Knows What About Me” , που εξετάζει πως οι μεγάλες εταιρίες συλλέγουν δεδομένα για τα παιδιά και ποιοι είναι οι δυνητικοί κίνδυνοι.
Στην έκθεση, η Longfield υποστηρίζει ότι οι γονείς εκθέτουν τα δεδομένα των παιδιών τους με ανησυχητικό ρυθμό. Η έκθεση υπολογίζει ότι τη στιγμή που ένα παιδί θα γίνει 18 ετών, θα υπάρχουν 70.000 δημοσιεύσεις σχετικά με αυτό στο διαδίκτυο. Η έκθεση καλεί τους γονείς και τα σχολεία να εξετάσουν το είδος των παιχνιδιών που παίζουν τα παιδιά, όπως τα έξυπνα ηχεία, τα παιχνίδια με πρόσβαση wifi και τις εφαρμογές παιχνιδιών, τα οποία συλλέγουν δεδομένα για τα παιδιά. Συνιστά επίσης ότι οι τοπικές κυβερνήσεις θα αρχίσουν να ασκούν πιέσεις στις μεγάλες εταιρίες για απαντήσεις σχετικά με την επιτήρηση και τη συλλογή δεδομένων.
«Πρέπει να σταματήσουμε και να σκεφτούμε τι σημαίνει αυτό για τις ζωές των παιδιών τώρα και πώς μπορεί να επηρεάσει τη μελλοντική τους ζωή ως ενήλικες», γράφει η Longfield. “Αυτό θα γίνει όλο και μεγαλύτερο – γι ‘αυτό ας πάρουμε μέτρα τώρα για να καταλάβουμε και να ελέγξουμε ποιος ξέρει τι γίνεται με τα παιδιά μας”.
Τα δεδομένα που μοιράζονται οι γονείς σχετικά με τα παιδιά συλλέγονται με ανησυχητικό ρυθμό
Οι πιθανοί κίνδυνοι για τα παιδιά δεν προέρχονται πλέον από η υπερολική ταχύτητα τω αυτοκινήτων και των άγνωστων με καραμέλες. Η άνοδος της έξυπνης τεχνολογίας και των συσκευών μέτρησης δεδομένων σημαίνει ότι οι τόνοι ιδιωτικών πληροφοριών συλλέγονται και διαδίδονται με εντελώς νέους τρόπους. Η πλήρης έκταση του τρόπου συλλογής και χρήσης των δεδομένων μας είναι κάτι που προσπαθούμε ακόμη να κατανοήσουμε, πόσο μάλλον να μπορούμε να εξηγήσουμε πλήρως στα παιδιά.
Στην έκθεσή της, η Longfield γράφει ότι τα σημερινά παιδιά είναι τα πιο εκτεθειμένα, διότι έχουν το μεγαλύτερο ψηφιακό αποτύπωμα στην ιστορία. Από τις κάμερες Nest, που παρακολουθούν τα παιδιά στο σπίτι, έως τα παιδικά παιχνίδια τα οποία τα στοχεύουν με διαφημίσεις και τις αγοραστικές προτιμήσεις στην Amazon και την Google, τα δεδομένα τους συλλέγονται σε πρωτοφανή βαθμό.
Και κάποια παιδιά «δεδομενοποιούνται» ακόμα και πριν τη γέννησή τους. Αρκετές σημαντικές εκθέσεις αποκάλυψαν πώς οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας πληροφορούνται σχετικά με γυναίκες που βρίσκονται σε εγκυμοσύνη βάσει των προϊόντων που αγοράζουν και έπειτα χρησιμοποιούν τις πληροφορίες αυτές για να τις στοχεύσουν με διαφημίσεις που αφορούν προϊόντα για μητέρες και βρέφη. Στο περιοδικό «Jezebel», μια γυναίκα έγραψε σχετικά με το πώς η αγορά προγεννητικών βιταμινών στο Amazon οδήγησε στο να ακούσει λίγους μήνες αργότερα μια διαφήμιση στο Spotify για έναν προγεννητικό γιατρό.
Μόλις γεννηθούν τα παιδιά, οι εταιρείες έχουν πολλούς τρόπους να συλλέξουν πληροφορίες γι’ αυτά, όπως και για τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς τους ψωνίζουν, σύμφωνα με τη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου, από την έρευνα της οποίας άντλησε πληροφορίες για την έκθεσή της η Λόνγκφιλντ.
Ένας μεγάλος ένοχος: το «sharenting», ή αλλιώς, όταν οι γονείς ηθελημένα παραδίδουν τις πληροφορίες των παιδιών τους, όπως το όνομα και την ημερομηνία γέννησης. Αυτές οι ανακοινώσεις γέννησης στο Facebook ίσως να δημοσιεύονται με αθώες προθέσεις, αλλά μπορούν να επιφέρουν σοβαρές επιπτώσεις. Σύμφωνα με τους ειδικούς ασφαλείας του Barclays, τους οποίους συμβουλεύτηκε η Επίτροπος για την έκθεσή της, αυτό αφήνει την πόρτα ανοιχτή για κλοπή ταυτότητας. Οι εμπειρογνώμονες αναφέρθηκαν σε εγκληματικές αναφορές όπου τα δεδομένα παιδιών φυλάχτηκαν έως ότου αυτά κλείσουν τα 18, όποτε και δημιουργήθηκαν ψευδείς πιστωτικές κάρτες και αιτήσεις δανείων στο όνομά τους.
Σημαντικά στοιχεία της ταυτότητας, όπως το όνομα ενός κατοικίδιου ζώου ή το πατρικό όνομα της μητέρας, εντοπίζονται επίσης εύκολα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το Barclays, σύμφωνα με την έκθεση, «έχει προβλέψει ότι έως το 2030 το “sharenting” θα είναι υπεύθυνο για τα δύο τρίτα των περιπτώσεων πλαστοπροσωπίας νέων άνω των 18 ετών.»
Η κοινή χρήση τοποθεσίαςchildren social media privacy αποτελεί ακόμη ένα παράδειγμα λανθασμένης χρήσης δεδομένων μείζονος σημασίας. Αυτές οι φωτογραφίες από την πρώτη ημέρα στο σχολείο, για παράδειγμα, μπορούν να επισημανθούν με την τοποθεσία του σχολείου, η οποία μπορεί να εκθέσει τη διεύθυνση ενός σχολείου (κι ενός παιδιού). Το Snapchat διαθέτει επίσης λειτουργία ζωντανής κοινής χρήσης τοποθεσίας, η οποία επιτρέπει στους ακολούθους να βλέπουν πού βρίσκονται οι χρήστες. Η Λόνγκφιλντ επισημαίνει ότι, παρόλο που η λειτουργία αυτή είναι ορατή μόνο σε χρήστες που βρίσκονται στη λίστα φίλων του παιδιού, «τα παιδιά συνήθως προσθέτουν φίλους διαδικτυακά τούς οποίους δε γνωρίζουν στην πραγματικότητα, και ορισμένοι ίσως στοχοποιήσουν τα παιδιά μέσω της λειτουργίας “Χάρτες Snap”.»
Οι έξυπνες συσκευές παρακολουθούν επίσης τα παιδιά – και συλλέγουν τα δεδομένα τους
Τα «έξυπνα» παιχνίδια έχουν ήδη συγκεντρώσει πληθώρα κριτικών, καθώς αφήνουν τα δεδομένα των παιδιών, όπως η τοποθεσία, ευάλωτα. Βρετανοί ερευνητές από την Pen Test Partners αποκάλυψαν παιχνίδια, όπως το T Teksta Toucan και το My Friend Cayla ως ευάλωτα σε χάκερ· διαθέτουν δυνατότητα χρήσης Bluetooth και τα μικρόφωνα και τα ηχεία τους συνδέονται στο διαδίκτυο, αλλά δεν κατασκευάστηκαν εχόντας την ασφάλεια υπόψη. Το 2017 αποκαλύφθηκε ότι η εταιρεία «έξυπνων» παιχνιδιών CloudPets αποθήκευε φωνητικές ηχογραφήσεις και φωτογραφίες εκατομμύριων παιδιών και ότι οι χάκερ είχαν παραβιάσει τα δεδομένα αυτά.
Τα «έξυπνα» ηχεία, επίσης, έχουν παρουσιάσει θέματα ασφαλείας. Η Amazon έχει δηλώσει ότι τα «έξυπνα» ηχεία της δεν κατασκοπεύουν τους χρήστες, αλλά οι ισχυρισμοί αυτοί αμφισβητήθηκαν όταν μια γυναίκα στο Πόρτλαντ διαπίστωσε ότι το ηχείο Echo της είχε καταγράψει μία συνομιλία την όποια είχε κάνει με τον άνδρα της και την έστειλε σε μία τυχαία επαφή (η Amazon είχε παρουσιάσει ένα ειδικό μοντέλο Echo για παιδιά τον ίδιο μήνα που σημειώθηκε αυτή η παραβίαση ασφαλείας). Το Youtube επίσης κατηγορήθηκε για συλλογή δεδομένων σχετικά με παιδιά.
Ωστόσο, οι εταιρείες τεχνολογίας συλλέγουν επίσης δεδομένα τα οποία δεν τους παραχωρούνται ηθελημένα από γονείς ή παιδιά. Τα συναγόμενα δεδομένα, για παράδειγμα, βασίζονται σε αλγορίθμους και προβλέψεις. Οι εταιρείες ακολουθούν ό,τι αρέσει σε κάποιον στο Facebook, ό,τι βλέπει στο YouTube και ό,τι αγοράζει στο Amazon, και αυτό το είδος πληροφοριών χρησιμοποιείται στη συνέχεια, για να προβλέψουν τι αρέσει στους αγοραστές, επιτρέποντας στις εταιρείες να στοχεύουν τα παιδιά και τους γονείς με διαφημίσεις. Η Λόνγκφιλντ γράφει στην έκθεση ότι «η ποσότητα των δεδομένων που συνάγεται για τα παιδιά προκαλεί πραγματική ανησυχία». Οι οικογένειες πλέον στοχεύονται με προϊόντα επειδή ουσιαστικά παρακολουθούνται κάθε φορά που βρίσκονται σε σύνδεση.
«Η συλλογή τόσων πολλών δεδομένων για τα παιδιά εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους» αναφέρει η έκθεση. «Τόσο πολλά δεδομένα από τα παιδιά στέλνουν το λάθος μήνυμα: δε μεταφέρουν το μήνυμα σχετικά με το πόσο πολύτιμες και ευαίσθητες οι πληροφορίες προσωπικού περιεχομένου είναι και πόσο σημαντικό είναι να τις φυλάσσουμε.»
Τι σημαίνουν όλα αυτά τα δεδομένα σχετικά με τα παιδιά για το μέλλον τους;
Ενώ η έκθεση επισημαίνει τις τρέχουσες ανησυχίες για την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων των παιδιών, αναφέρει επίσης ορισμένες ανησυχητικές μελλοντικές πιθανότητες. Η Λόνγκφιλντ αναρωτιέται εάν τα δεδομένα των παιδιών θα επανεμφανιστούν σε μερικές δεκαετίες και τα βλάψουν μακροπρόθεσμα. Έχουν ήδη υπάρξει περιπτώσεις παιδιών τα οποία μήνυσαν τους γονείς τους για την ανάρτηση φωτογραφιών τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς τη συγκατάθεσή τους, αλλά η Λόνγκφιλντ πιστεύει ότι τα διακυβεύματα της συλλογής δεδομένων μπορεί να είναι ακόμη υψηλότερα.
«Υπάρχει πολύ λιγότερη κατανόηση για το πώς τα προσωπικά δεδομένα τα οποία συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να διαμορφώσουν τις εμπειρίες και τις προοπτικές ενός ατόμου μακροπρόθεσμα – ως προς το καλύτερο ή το χειρότερο» αναφέρει η έκθεση. «Θα μπορούσαν τα δεδομένα σχετικά με τη γλωσσική ανάπτυξη ενός παιδιού και η νηπιακή εκπαιδευτική επίδοση στην ηλικία των τεσσάρων να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στα αποτελέσματα αιτήσεων σε πανεπιστήμια; Θα μπορούσαν προσωπικά δεδομένα υγείας να επηρεάσουν τη δυνατότητα τους να ασφαλιστούν στο μέλλον;»
Αυτές είναι ερωτήσεις που δεν έχουν ακόμη απαντηθεί. Αλλά ενώ είναι αρκετά απίθανο να εξαφανιστούν τα «έξυπνα» παιχνίδια ή οι εταιρείες τεχνολογίας να υποχωρήσουν όσον αφορά τη δημιουργία προφίλ για τα παιδιά με σκοπό τη δημιουργία στοχευμένων διαφημίσεων, υπάρχουν ακόμη μερικά βήματα τα οποία οι γονείς και οι εταιρείες μπορούν να λάβουν, ώστε να περιορίσουν τη μαζική συλλογή δεδομένων.
Η Λόνγκφιλντ καλεί τις εταιρείες να γράψουν όρους και προϋποθέσεις με λέξεις που είναι πραγματικά κατανοήσιμες, ώστε οι γονείς και τα παιδιά να καταλαβαίουν τι αγοράζουν και πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα τους. Η έκθεση συμβουλεύει επίσης τους γονείς να βάζουν στη σίγαση τα «έξυπνα» ηχεία, όταν δε θέλουν να παρακολουθούνται τα παιδιά τους, ώστε να μην μοιραστούν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με αυτά, όπως η διεύθυνση του σχολείου τους.
Και το πιο εύκολο απ’ όλα: την επόμενη φορά που θα σκεφτείτε να δημοσιεύσετε μια φωτογραφία του παιδιού σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σταθείτε και σκεφτείτε τι είδους δεδομένα θα μπορούσατε να μοιράζεστε παράλληλα με αυτό που μοιάζει με μια αθώα φωτογραφία μωρού.
